Αν βρεθείς κάπου ανάμεσα στο ρολόι της Άρτας και στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου, σε ένα στενό δρομάκι, ίσως αντιληφθείς την παρουσία ενός ερειπίου, πνιγμένου στα δέντρα και στις φυλλωσιές. Αν όμως ρίξεις μια πιο προσεκτική ματιά, θα παρατηρήσεις ένα επιβλητικό και καλαίσθητο κτήριο. Ο λόγος για το ιστορικό αρχοντικό “Παπακώστα” που δεσπόζει στη συμβολή των οδών Μπιζανίου, Κομνηνών και μητροπολίτου Ιγνατίου.
Πρόκειται για μια λιθόκτιστη αστική κατοικία, η ακριβής χρονολογία οικοδόμησης της οποίας δεν είναι γνωστή, τοποθετείται όμως μεταξύ ύστερου δέκατου ένατου αιώνα και πρώιμου εικοστού. Το αρχοντικό αυτό συνδυάζει χαρακτηριστικά των πυργόσπιτων του δέκατου όγδοου αιώνα με χαρακτηριστικά κλασικίζοντος ύφους. Αποτελείται από ισόγειο και όροφο που συνδέονται με μια ξύλινη σκάλα, ενώ στον περίβολο του αρχοντικού υπάρχει ένα πηγάδι. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλούν τα τείχη της κατοικίας με τις πολεμίστρες.
Για την ιστορία των ενοίκων του αρχοντικού υπάρχουν ελάχιστες πληροφορίες, σπαράγματα που συγκεντρώθηκαν από προφορικές διηγήσεις και όχι από γραπτά κείμενα. Ένας επιφανής κάτοικος ήταν ο γιατρός Παπακώστας, ο οποίος είχε σπουδάσει στη Γαλλία. Ο γιατρός αυτος ήταν μία ξεχωριστή προσωπικότητα, που συμμετείχε στα πνευματικά δρώμενα της εποχής του. Συγκεκριμένα, ήταν μέλος του “Μικρού Ομίλου”, ενός πολιτιστικού συλλόγου της Άρτας, που μετά τη διάλυσή του το 1927 δώρισε τη βιβλιοθήκη του για τη συγκρότηση της βιβλιοθήκης του συλλόγου “Σκουφά”. Τραγική ειρωνεία αποτελεί το γεγονός ότι αργότερα πολλά βιβλία (κυρίως γαλλικά) αλλά και αντικείμενα της οικογένειας από το αρχοντικό βρέθηκαν σε κάδους σκουπιδιών...! Από αυτά – τουλάχιστον επίσημα – δε διασώθηκε τίποτα
Άλλη πληροφορία αναφέρει ότι μέχρι το 1990 στο αρχοντικό ζούσε μια οικονόμος της οικογένειας και διατηρούσε το σπίτι σε καλή κατάσταση. Μετά το θάνατό της άρχισε και η φθορά της οικίας...
Αν και το 1981 το αρχοντικό Παπακώστα κρίθηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο (ΦΕΚ 211/13-4-1981, τεύχος δεύτερο) από το Υπουργείο Πολιτισμού, δε λήφθηκε καμία μέριμνα από τους ιδιοκτήτες για τη διατήρησή του, με αποτέλεσμα το 1998 να αρχίσουν οι πρώτες φθορές στη σκεπή του σπιτού. Σήμερα το αρχοντικό βρίσκεται σε κακή κατάσταση και αποδομείται μέρα με τη μέρα, αφού έχει καταρρεύσει σημαντικό μέρος της στέγης και τα νερά της βροχής πλημμυρίζουν το εσωτερικό του.
Στο μεταξύ το αρχοντικό εντάχθηκε στο “Πράσινο Ταμείο”, ένα χρηματοδοτικό πρόγραμμα με σκοπό την απόκτηση και απόδοση σε κοινή χρήση διατηρητέων κτηρίων που έχουν ιδιαίτερη πολεοδομική και ιστορική σημασία και τα οποία αποτελούν σημαντικά τοπόσημα στον ιστό των πόλεων. Συγκεκριμένα, το Δεκέμβριο του 2014 ο Δήμος Αρταίων αποφάσισε να αγοράσει το αρχοντικό στο ποσό των 220.000 ευρώ με χρήματα από το εν λόγω ταμείο. Όμως οι κληρονόμοι ζήτησαν το ποσό των 400.000 ευρώ με αποτέλεσμα να μην υπαρξει συμφωνία. Το θέμα επανεξετάστηκε το 2015. Ανεξάρτητος εκτιμητής όρισε την αξία στο ποσό των 195.000 και ο Δήμος θα διέθετε τα χρήματα αυτά από το Πράσινο Ταμείο. Σημειωτέον ότι δεν υπήρχε η δυνατότητα καταβολής περισσοτέρων χρημάτων από το Δήμο, γιατί διαφορετικά θα έπρεπε να χρησιμοποιηθούν δημοτικοί πόροι, πράγμα ανεπιθύμητο. Τελικά ούτε στην περίπτωση αυτή υπήρξε συμφωνία με τους κληρονόμους του αρχοντικού, ενώ ακόμα δεν έχουν προβεί σε κάποια ενέργεια επιδιόρθωσης της οικίας αν και υποχρεούνται από το νόμο.
Η διαδικασία που πλέον δίνει μια ελπίδα διάσωσης του αρχοντικού είναι η διαδικασία αναγκαστικής απαλλοτρίωσης, προκειμένου να αποκτήσει ο Δήμος το αρχοντικό για να περισσώσει ό,τι προλάβει.
Πέρα όμως από τις νομικές και διοικητικές διαδικασίες αυτό που βλέπει κανείς, όταν περνά από το αρχοντικό Παπακώστα, είναι ένα υπέροχο κτήριο που όσο γύρω του η βλάστηση αυξάνει, τόσο αυτό καταρρέει. Το αρχοντικό Παπακώστα περικλείει ένα κομμάτι της ιστορίας της Άρτας, αποτελεί πολιτιστική κληρονομιά και ανήκει στους Αρτινούς. Και εφόσον έχει επιδειχθεί τόσο μεγάλη αδιαφορία και έλλειψη ευαισθητοποίησης, είναι επιτακτική η ανάληψη πρωτοβουλιών για να αποκατασταθεί το κτήριο και να διαφυλαχθεί η ιστορική μνήμη...Ας ελπίσουμε να μη δούμε κάποια μέρα μπουλντόζες να το κατεδαφίζουν...
Απευκτέο...
της Αθηνάς Σκανδάλη
